Datasets:

npvinHnivqn

/

VietnameseDictionaryBase

like 1

đề huề

dắt tay nhau cùng đi

đen bạc

cùng nghĩa như bạc bẽo phụ bạc

đèo bòng

có nghĩa là vương vít tình duyên

điền viên

ruộng vườn nơi nghỉ ngơi vui thú

đỉnh chung

cái vạc và cái chuông. danh từ này có hai ba chú thích khác nhau. đa số thì nói: ngày xưa nhà phú quí đông người ăn phải thổi cơm bằng vạc gọi người tôi tớ bằng chuông. có nơi nói: thức ăn đựng bằng vạc gọi người hầu tiệc bằng chuông v.v. nhưng các chú thích đều thống nhất ở chỗ: đỉnh chung là cảnh đại phú quí

đỉnh chung

đỉnh: cái vạc để nấu thức ăn. chung: cái chuông để đánh báo hiệu giờ ăn. đỉnh chung ở đây dùng để chỉ cảnh vinh hiển phú quý

đình liệu

cây đuốc dựng trong sân

đỉnh

cái nhà vuông tròn hoặc lục lăng bát giác để ngồi chơi. tạ: cái lầu làm trên mặt nước

đô ngự sử

chức quan làm nhiệm vụ hạch những tội lỗi và tâu lên vua (hạch tấu)

đỗ quyên

con chim quốc. tương truyền xưa vua nước thục buồn vì mất nước chết hoá thành con chim đỗ quyên tiếng kêu ai oán. bài cẩm sắt của lý thương ẩn có câu: "trang sinh hiểu mộng mê hồ điệp / vọng đế xuân tâm thác đỗ quyên."

đoạn trường

đứt ruột chỉ sự đau đớn bi thương. sổ đoạn trường: sổ ghi tên những người phụ nữ bạc mệnh

đồng bào

danh từ đồng bào dùng đây theo nghĩa hẹp của nó là anh em ruột

đổng binh

coi sóc việc binh đem quân đi đánh

đồng cốt

ông đồng bà cốt những người làm nghề câu đồng câu bóng

đông cung

cung bên đông nơi con cả nhà vua (thái tử) ở

động địa kinh thiên

sôi trời nổi đất

đồng môn

cùng học một thầy một trường ý nói bạc hà cũng một phường chủ lầu xanh như tú bà

đổng nhung

trông coi đốc suất việc quân

đồng niên

cùng đỗ một khoa

đông sàng

giường bên đông ý nói: rể tốt. do tích vương hy chi là một người tốt lúc đến làm rể hy giám thường nằm giường ở phòng bên đông. ý câu thơ nói: nếu có con gái đẹp thì thiếu gì người đến xin làm rể

đồng tịch đồng sàng

cùng giường cùng chiếu

đồng

tức tiểu đồng

đuốc hoa

đuốc thắp trong phòng hoa chúc

gay

vặn quai chèo chặt vào cọc chèo

giá áo túi cơm

cái giá để mắc áo cái túi để đựng cơm ý nói người vô dụng hèn kém

gia pháp

phép tắc trong nhà

gia thất

tả truyện có câu: nam hữu thất nữ hữu gia. nghĩa là con trai có vợ con gái có chồng. gia thất duyên hài: đẹp duyên vợ chồng

giấc hoè

giấc mộng ở hoèan do tích thuần vu phần nằm mơ thấy đến nước hoèan được vua nước này cho làm thái thú đất namkha gả công chúa cử đi đánh giặc thắng trận được vinh hoa phú quý chợt tỉnh dậy thấy mình đương nằm ở gốc cây hoè bên mình chỉ có một tổ kiến. giấc mộng này thường cũng gọi là giấc namkha. các nhà thơ thường dùng tích này để nói cuộc phú quí ở đời như một giấc mộng: "giấc namkha khéo bất bình bừng con mắt dậy thấy mình tay không" (conk)

giải cấu tương phùng

cuộc gặp gỡ tình cờ

giải phiền

làm cho khuây khoả sự phiền não

giọt hồng

giọt nước mắt có máu giọt lệ thảm

gương nga

theo truyền thuyết trong cung trăng có chị hằng nga nên thường gọi trăng là "gương nga"

gương vỡ lại lành

dịch chữ phá kính trùng viên. nguyên đời trần (trung quốc) từ đức ngôn lấy lạc xương công chúa. khi biết nước nhà sắp bị diệt vợ chồng thế nào cũng bị phân ly bèn đập vỡ cái gương mỗi người giữ một nửa dùng làm của tin để tìm gặp nhau sau quả nhiên hai người lại nối được tình nghĩa vợ chồng. câu này dùng điển ấy

hạ cố

trông xuống chiếu cố đến nhau

hàn huyên

hỏi han tin tức

hàn ôn

rét và ấm. chuyện hàn ôn là chuyện lúc gặp nhau kể lể tin tức thân mật

hàn thực

ăn đồ lạnh (đồ nguội). tết mồng ba tháng ba âm lịch ở trung quốc kỷ niệm giới tử thôi chết cháy ở trong rừng người ta ăn đồ nguội không nấu nướng. tử thôi giúp tấn trùng nhĩ (đời xuân thu) phục quốc. xong cuộc tử thôi không chịu làm quan vào ở ẩn trong rừng. trùng nhĩ đốt rừng để tử thôi phải ra nhưng tử thôi không ra chịu chết cháy

hàn

tức là cung giăng

hành lang

dãy nhà chạy dài ở các cung điện để đi lại

hào hoa

sang trọng phong cách có vẻ quí phái

hậu tập

quân đánh bọc mặt sau

hề

hề đồng

hiển linh

tỏ sự linh thiêng cho mọi người biết

hiếu sinh

quí trọng sinh mệnh ý nói tránh cho người ta con đường khổ sở chết chóc

hiếu sự

việc hiếu việc tang

hồ cầm

một loại đàn tỳ bà

hồ điệp

con bướm

hồ thỉ

do chữ: "tang bồng hồ thỉ" nghĩa là cái cung bằng gỗ dâu cái tên bằng cỏ bồng tiêu biểu chí khí người con trai đem cung tên mà giúp đời giúp nước

hoá nhi

trẻ tạo. gọi tạo hoá (ông trời) là trẻ con vì bày đặt việc đời như trò trẻ khóc đó rồi lại cười đó sướng đó rồi khổ đó ngay oái ăm chất chưởng khó lường trước được. "trẻ tạo hoá đành hanh quá ngán dắt díu người lên cạn mà chơi" (conk)

hoàn

trở về

học sĩ

một chức quan văn học vào bậc cao

hội ngộ

gặp gỡ gắn bó nhau

hối

giục

hồng nhan

má hồng chỉ người đẹp

hồng quần

cái quân màu hồng hai chữ này được dùng để chỉ nữ giới

hồng quân

chỉ con tạo

hùng cứ

lấy sức mạnh mà chiếm giữ

kẻ cắp gặp bà già

hai kẻ ranh ma quỷ quái lại gặp phải nhau

kết cỏ ngậm vành

tả truyện: nguỵ thù nước tấn có tột người thiếp yêu khi sắp chết còn dặn con là nguỵ khoả phải đem cả người thiếp chôn theo. nguỵ thù chết nguỵ khoả cho người thiếp về không đem chôn theo. sau nguỵ khoả làm tướng đi đánh giặc nước tần gặp tướng tần là đỗ hồi khoẻ mạnh có tiếng đang lúc đánh nhau tự nhiên đỗ hồi vấp phải đám cỏ mà ngã bị nguỵ khoả bắt được. đêm về nguỵ khoả mộng thấy một ông già đến nói rằng: "tôi là cha người thiếp cảm ơn ông không chôn con gái tôi nên tôi kết cỏ quấn chân đỗ hồi cho nó ngã vấp để báo ơn". tục tề hài ký: dương biểu đến chơi núi hoa âm cứu sống được một con chim. đêm ấy có một đồng tử mặc áo vàng đến tặng bốn chiếc vòng và nói rằng: "ta là sứ giả của tây vương mẫu may được chàng cứu mạng xin cảm tạ đại ân". do đó người ta thường nói "kết cỏ ngậm vành" để chỉ sự đền ơn trả nghĩa

khâm liệm

lễ mặc quần áo mới và bọc vải lụa cho người chết trước khi bỏ vào áo quan

khi không

không dưng

khổ tận cam lai

đắng hết ngọt đến ý nói vận khổ đã qua vận sướng bắt đầu tới

khuyên giáo

đi xin của bố thí

khuynh thành

nghiêng thành ý nói nhan sắc xinh đẹp có thể làm nghiêng ngửa thành trì

kì

chỉ người tài giỏi khác thưởng

kiên trinh

kiên quyết giữ gìn trinh tiết

kim hoàn

vòng vàng vật kim trọng đã cho thuý kiều làm tin lúc mới gặp nhau (câu xuyến vàng đi chiếc khăn là một vuông)

kim ngân

vàng bạc chỉ các đồ thờ như chuông khánh đúc bằng vàng bạc

kinh lạc

các đường truyền dẫn khí huyết trong thân người

kinh luân

nghĩa đen là quay tơ và bện tơ người ta thường dùng để nói tài sắp xếp chính sự kinh bang tế thế

lai sinh

kiếp sau

lang quân

tiếng dùng để chỉ người chồng trẻ và chỉ những người trai trẻ nói chung

lang

sói. khói lang: khói lửa do bọn lang sói gây ra

lầu hồng

do chữ hồng lâu nhà ở bọn quyền quý cũng dùng để chỉ chỗ ở của hạng phụ nữ giàu sang

lầu hồng

do chữ hồng lâu

lậu

đồng hồ nhỏ giọt. thời xưa thường dùng "đồng hồ nước" để tính thời khắc. đó là một cái đồng hồ bằng đồng dưới có đục lỗ nhỏ trong chứa nước giữa đựng một cái tên có khắc độ; nước trong hồ do lỗ nhỏ giọt ra thì những độ số ở cái tên cũng dần dần lộ ra xem đó biết được thời khắc của ngày đêm. danh từ đồng hồ ngày nay còn quen gọi là gốc ở đó

lây dây

lỡ dở không xuôi bề nào

lệ

e ngại "lệ khi bướm chẳng chiều ong" (pt)

lèo

giải treo. giật lèo trạng nguyên: giật giải đỗ đầu (đỗ trạng)

liễu bồ

liễu và bồ là hai giống cây mềm yếu thường được dùng để chỉ phụ nữ

liều mình

chỉ việc thuý kiều tự vẫn lúc mới đến nhà tú bà

linh cữu

quan tài đựng xác chết có tính cách thiêng liêng

linh sàng

giường thiêng tức giường thờ người chết

linh vị

bài vị thờ linh hồn người chết

lộ

con cò trắng

loan phòng

phòng nằm của đôi vợ chồng

long đình

cái án có chạm rồng có mui che để chiếu chỉ sắc lệnh của vua ban ra

lửa binh

do chữ binh hoả nghĩa là giặc giã

lược thao

mưu lược về các dùng binh do chữ lục thao tam lược là hai pho binh thư đời xưa mà ra

luông tuồng

tơi bời

mẫn tiệp

nhanh nhẹn sáng suốt

mảng

tiếng cổ có ý nói mải mê về một việc gì mà quên đi

mắt xanh

nguyên tịch đời tấn trọng ai thì nhìn bằng con mắt xanh khinh ai thì nhìn bằng con mắt trắng

máu chảy ruột mềm

ý nói giữa bà con ruột thịt có sự tương quan mật thiết như máu với ruột hễ máu chảy thì ruột mềm

mẫu đơn

tên một loại hoa đẹp đây chỉ giao tiên

mây

đây là tờ thư

mệnh đề

mời làm thơ vịnh hoạ

mệnh phụ

vợ các quan to đời xưa được vua ban sắc mệnh phong cho làm phu nhân

môn đệ

học trò hoặc người chịu ơn

muôn một

muôn phần chỉ chắc được một phần nghĩa là không may nguy hiểm