TULAR WABAK HAWAR DARAH MELAYU , 1917 - 1957 MALAYA , 1917 - 1957 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Nur Nabi Syuhada Abadanuddin * Azlizan Enh * * Kaji Sejarah , Hal Ehwal ( SPHEA ) , Fakulti Sains Sosial Manusia , Universiti Bangsa , . Abstrak Sakit darah meru pak sakit jang ki nial British . rawal serang sakit darah 1917 . Wabak darah memba pel bagai impl kasi sosial Melayu . Justeru , obje kt tulis kenal jauh usaha ambil nial British menge ular bak darah Melayu 1917 lah 1957 . Tulis aplikasi log kaji kae kuali analisis ian ter juk dokumen Jajah ( ) , Pakar Bedah Veterinar ( ) Tahun ( Reports ) Arkib ( ANM ) . Justeru , kaji cuba tuh dil nial British Melayu hadap jang ki bak ter . Lanjut , tulis impul baha nial British laksa gung peran paksa hadap kang gatas bak khusus , cuba wujud pem bangun vaks 1953 Melayu . Kunci : Kolonial British , Sakit Jangkit Haiwan , Hawar Darah , Septicaemia , Pakar Bedah Veterinar ( ) animals occurring , British . earliest has occurred 1917 . has implications sectors Malaya . , efforts British authorities occurs Malaya 1917 1957 . applies sources documents secretary s , , Reports obtained sources . , conducted British efforts eradicating . , has British authorities 65 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . roles responsibilitie having constraints addressing , centre Malaya 1953 . Keywords : British , Diseases , , Septicaemia , Kenal umum , tahu baha Melayu nial langsung British . ter duduk British Melayu khusus . begitu luas faat langsung lah dititikberatkan jua . beras , yum British Melayu . Tambah , aktiv binatang menang kap memang nya meru pak aktiv samping masya rakat tempat , aktiv padi . 1 nial British , giat lembu , kerbau , kambing , kambing bir , ayam , babi sela dil duduk namun mers alkan ( / angkut ) duduk . , nial British jen Siam , duduk Melayu . 2 , jang ki darah lang mah sedia Melayu . negeri Melayu duduk tetap rper ning sudu tani aktiv tani padi fungsi ji duduk Melayu . 3 tulis tuh spek giat Melayu nial British tulis . berta juk Malaya : . 4 bincang ngena kembang tani padi Melayu 1910 lah kadar peng pem buka juan tani padi . neg , pem bangun tani padi imbang Melayu ter negeri utara Kedah , Lis Lantan . Kaji tulis buku berta juk , . 1800 - 1990 : tulis John . . 5 juan kembang ek industria , industria , kese imbang tumbuh , peru tani dualistik . dapat baha kema juan meru pak sumbang kembang tani terna . Donald . tulis , : Pahang Malay geografi kembang tani terna . 6 inc ikan , faktor geografi utama alir sungai tani sara diri utama nya lembu , kerbau , kambing , ayam , babi kanan tani padi . , peng kaji cuba fokus ter kaji belia sudu sejarah masya rakat 66 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Pahang utama nya nter kerb au lembu . Terus , kaji ngena darah ja lankan Khadak Bisht Septicaemia Buffaloes . 7 meru mus baha faktor bab ter jang ki darah sebab musim tengku juh cuaca Khatulistiwa akibat bangun kotor . 8 af baha pem bangun berk mampu pak positif . Bincang banyak sarjana ngena sakit darah ter spek sains peru tetap perhati pendek bincang sejarah . Justeru , artikel analisis pendek sejarah bagaimana ular bak darah perhati British British ambil indak nga bak lang mah Melayu 1917 1957 . Hawar darah kenal nama knya Septicaemia . Sakit darah meru pak sakit sangat namik , veter sakit rz epi mah rz epidemik . 9 Sakit darah sakit khusus enderun ang kerb au lembu . sakit lembu kerb au punya jenis-jen sakit ter sentiasa dia nial British . , sakit darah meru pak sakit ang - jen seren tak bila nya bak . sakit ter kerb au bak padang rumput ( ) , sakit mulut - , ( ) , Diarrhoea traks ( ) . 10 lembu , traks ( ) , , ( ) , bak padang rumput ( ) . 11 lihat bagaimana peran British kae mah ja lankan peng bak darah Melayu . nyata , kerb au lembu capai salah Melayu amp ung ( daging ) duduk Melayu . , ning penge ( beras ) duduk . Perlu cepat pena padi ringan tani bendang / batas , memba jak , kayu memba padi jual . 12 Lembu kerb au guna padi basah ( ) utama nya . Padi basah meru pak padi bentuk lembah sungai padi kering ( ) usa hak bentuk ladang huma . 13 Soal Melayu utama nya dapat waktu nya bak nya bak mesti peru negeri Melayu . Serang bak ada akhir jej dapat British semata-mata bagaimana kah pak sudu sosial Melayu ? , ian peran beri veter Melayu laksa gung ter kawal sihat diimport . 67 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Jangkit kod Arkib ngena nya serang bak darah ter Kedah . dil bak darah jadi Kedah Lantan , Lis Selangor . jang ki kawasan-ka ter tentu harus direk odk utama pe gawai veter ( ) diar bert uga veter juan kembang juk . 14 jang ki darah peru harus kalk Veterinar untik vaks juan dia peral sanitasi . 15 Wabak sakit darah dila 1917 jang ki Semenanjung Melayu lah . Jangkit bak darah Tenggara dila 1880 . 16 kod lengkap pem erin tahan nial British Kedah 1929 1930 , kemudian jadi 1935 . 17 Namun , sakit darah kampung - kampung ter jang ki Kedah waktu . 18 Namun , rawal jang ki darah dila 1917 tarikh 28 Januari 1917 Kedah . 19 Namun , ter jang ki darah simpan arki namun rosak ikan . lengkap 1951 1952 tarikh alny 13 Februari 1951 18 Oktober 1952 . 20 jang ki bak darah akhir dila sem pem erin tahan nial British 3 Januari 1956 dila Selangor . rawal sakit darah Kedah bila ciri - ciri jang ki lihat lapis kulit lembu kerb au tanggal 28 Julai 1917 . 21 Kemudian , 1920 Kedah sekali dila ter jang ki sakit darah 19 Januari 1920 . 22 Kemudian 1928 , Nasihat British Lantan tanggal 28 Jun 1928 jang ki sakit darah Siam ( ) . ikut nya 30 Jun 1928 , jang ki darah Siam dila Nasihat British Selangor . 23 ikut nya , 18 Mac 1929 , Nasihat British Lis jang ki bak Kraburi , Renong Siam . 24 Wabak sakit darah Melayu namun , ter hampir mampu ikan ancam sakit utama Melayu kawasan-ka dekat Lantan Lis . 1930 , bak sakit darah jang ki lembu kerb au Kedah Lis . Wabak sakit darah Lis dila 3 Mei 1930 Mukim Sanglang , 25 Lis Kedah , dila jang ki bak 23 April 1930 Mukim daerah Kubang Pasu , Kedah . 26 ikut nya 3 Januari 1931 , dila jang ki lembu kerb au Mukim Belimbing , daerah Padang , Kedah . 27 10 Jun 1931 , jang ki darah dila ang Mukim Tajar , Kota Kedah . 8 Jun 1932 , jang ki bak darah bak Mukim Pengkal Kundor daerah Kota Kedah . 28 1933 , tarikh 19 November 1933 keluar Nasihat British Kedah kenya taan henti 68 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . aktiv binatang Kedah akibat situ jang ki bak darah . 29 Kemudian , 1934 , ter jang ki bak darah lang kerb au Kedah Mukim Kepayang Bukit dila 8 Januari 1934 . 30 , jang ki bak darah kawal tahun ikut . Jangkit bak darah nya 1948 Pasir Lantan dila 8 Januari 1948 . 31 Jadi 1951 , 1952 1954 , jang ki bak darah kenal namun , dila pasti . , memb ukti , bak darah memang nya dila Melayu nial British utama nya Kedah Lantan , Selangor Lis . Jangkit dila kedah 1917 lah 1956 mel 10 tahun 20 tahun dila jangkit . Selangor Lis , dua dila 20 tahun . , Lantan dila . Salah faktor keke jang ki darah Kedah sebab ter aktiv tani padi meru pak giat Kedah . , bila nya jang ki bak darah sek kawal keluar masuk sekat , maka aktiv , jual terna , jual tani padi terus . Akhir , memba ian dapat ter ternak . Vaksin Kaedah vaks bak darah agak lambat guna Melayu sekitar 1929 nial British . 1929 , dil nial British gamal peng vaks tetap ( ) Melayu . 32 - jen rawat kae peny buh tempah Jajah British sana . nial British vaks Mukteshwar . 33 , Melayu punya Veterinar Pulau 1888 , namun berke vaks mah . 34 veter tubuh Pulau fungsi institu lidi veterinar . Kekang Veterinar Melayu , peral akmal kepa karan veterinar . , peng ambil pe gawai doktor veter institu ambil pe gawai doktor Eropah Melayu . 35 akmal veter Melayu ja lankan kaji vaks sakit darah namun , kaji - . 36  - , animals , [  ] . , 69 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . , , installed .  37 States : ngena British Melayu , popul db iran nial British belanja keh sihat rawat veterinar . rawat , belanja db iran nial British Melayu 25 , 000 ( Straits Dollars ) 1948 . Namun begitu , rawat mi kasar rawat per luk pel bagai jen jen sakit ter bak darah . Belanja rawat ter vaksin , , ubat khidmat rawat . Jadual 1 jukka belanja rawat Melayu 1948 . Jadual 1 : Belanja Rawat Melayu , 1948 . Malaya ( serums ) Ranikhet diseases drugs 5 , 000 20 , 000 25 , 000 $ : , States . Terna kerb au lembu penge tani Melayu kese dar nial British 1953 rca pem bangun vaks Melayu . 38 bert juan wujud vaks Tenggara gantung vaks . Tambah , Arkib kod ngena mohon vaks veter Mukteshwar tarikh 6 Oktober 1934 mohon 100 vaks 100 sakit darah . 39 veter nial British mohon beli barang surgi kal veter buat 1949 . , pem bangun vaks per luk diu ara . . Lancaster 40 Institut Lidi Veterinar Melayu ( Malaya ) Ipoh . Maka , pakar veter per luk belia pilih ja . . . 41 . . . Lancaster pernah jumpa Dr . . . Siam nya pers dang vaks darah . sekitar 1953 , . . Lancaster belia minta hadir Melayu bincang ngena vaks darah Melayu 15 Ogos 1953 . 42 70 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . vaks dica . . Lancaster   bincang lanjut harap dil aksana 1953 dia . 43 Namun begitu , terima Dr . . . nyata baha dir minta . annya , Dr . . . nara arah pandu halaman kae pem bangun vaks ja lankan kaji belia kaji ja lankan Siam nya . 44 maklum erik Dr . . . kemudian nya teknik lidi vaks Melayu kaji keh pem bangun vaks meru juk  1  sel kaji .  . . Pak Chong technicians . using capsul  1  cells , , 18 - 24 hours .  45 1 dir juk meru pak kae guna Dr . . . kae emer hati sampe kubasi46 18 - 24 jam . capai , kemah iran harus milik peng kaji utama dapat sel bak ria hidup . Namun , kaji lidi pernah dil Melayu 1949 1950 dua ambil kub panjang 48 jam . 47 , yelidikan-penyelidik dil Melayu juru kaji unis kaji vaks per luk kemah iran cekap . , kae sel kaji 1 beri Dr . . . agak suka ja Melayu kemah iran sedia . Peran nial British ikan rawat vaks ter jang ki darah Melayu per tik kod 1930 1932 , 1942 Kedah . Rekod untik vaks keluar veter per tik 7 Mei 1930 mel 430 ek lembu kerb au beri untik , 6 ek kerb au 8 ek lembu mati akibat indak untik ( dose48 ) . 49 Kemudian , tanggal 25 Jun 1930 Mukim 321 ek kerb au lembu sunti . , Mukim Sanglang erik untik vaks 100 ek kerb au lembu , ek kem ian akibat . 50 untik vaks 1931 erik lembu kerb au Mukim Tubir , Mukim Tualang , Mukim Tajar Mukim Lesong 487 ek tanggal 24 Jun 1931 . 51 , kod 2 Julai 1931 lihat kem ian akibat pak untik ekor . 52 20 Disember 1931 , Mukim Tobir erik untik 326 ek kerb au lembu , ek kem ian akibat . 53 1932 , untik vaks erik Mukim Kepayang tanggal 19 Mac 1932 97 ek lembu kerbau , 37 ek kerb au lembu mengal . 54 tarikh , Veterinar Kedah ikan untik vaks 193 ek 71 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . kerb au lembu mel buah muk , Mukim Bukit , Mukim Tobiar Mukim Ayer Puteh . 55 8 Jun 1932 , Mukim Pengkal Kundor erik untik 24 ek kerb au ek lembu . 56 Terus tanggal 5 Ogos 1932 , 32 untik erik kerb au 56 untik erik lembu . , 9 ek kerb au 11 ek lembu mati akibat Mukim Tajar . 57 Kampung 10 Ogos 1932 , untik vaks beri 7 ek kerb au 50 ek lembu . 58 Terus , untik vaks direk odk 1942 Daerah Alor , Kedah tanggal 15 Julai 1942 erik untik 100 ek kerb au lembu . 59 untik buat , namun ter kerb au lembu selamat . Mati akibat biasa anya positif jang ki darah . 60 Biasa jukka ciri jang ki fasa suh ( 42 c ) bengkak lihat kepala leher . 61 Fasa jang ki tunjuk pening suh ( 41 c - 42 c ) namun , biasa anya peru suh dise ternak . fasa , jang ki punya nafas ( susah nafas / perlahan ) sebab jang ki bak ria bak salur darah paru . fasa tiga , milik ciri - ciri gel ahan , gegar otot , cirit-bir hidung berle ndir rbu ih darah , ( selaput luts putih bahagia kelo pak ) . 62 jang ki fasa tiga biasa anya punya sembuh jang hayat sekitar kurang 18 jam . 63 Maka , sungguh untik vaks dil tetap kembali sembuh sedia nipis . Hal sebab batas ilmu . Justeru , untik vaks jelas nj peran main nial British menge ular bak darah Melayu . Reaksi nial ja masya rakat utama nya , kampung . Jalin lancar usaha mence gah sakit darah Melayu . per luk sudu ian baran maklum kese dar ngena bak darah ter duduk utama ciri jang ki sakit . Teliti ter kod jang ki 1930 , nial British kerja jang ki menge kampung kom tin amp - . 64 Jalin duduk nial British memba ian harga sumbang ( ) erik duduk utama nya , . Kolonial nya Mukim , Mukim Sanglang , Mukim Bukit , Mukim Tubir Mukim Tajar . tanggal 6 Ogos 1930 , ian hadiah tanda harga tolong erik kawal 72 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . tolong sem bak darah . 65 Beri hadiah beri Mukim Mukim Sanglang . Mukim erik $ 30 . 00 , Mukim Mukim Sanglang hadiah $ 20.00 . 66 Kemudian 1931 tanggal 26 Julai 1931 , ian hadiah erik Mukim Tubir Mukim Tajar . 1932 tarikh 11 April 1932 erik Mukim Bukit Encik Ibrahim Jusoh . - erik hadiah juan harga tolong nya bak darah . Aspek pem erin tahan nial British , lembu kerb au dil berke utama Melayu . kerb au annya tani padi , lembu Melayu . pem erin tahan nial British dil Melayu tetap , Utara Borneo , Brunei . States : keluar Februari 1950 ter bilang British Tenggara . popul 1939 1947 mel Melayu . Utara Borneo , Brunei nya tak .   figures Borneo , Brunei , sources   67 , British ning gga lakk tani Melayu utama ning tani padi ruji . Maka , langsung ning masuk lembu Melayu juan pena padi .  British endeavoring , British Malaya . British Malaya , officials years increases animals . years , buffaloes has producing .  68 nya tak , 1947 , Melayu 1939 194 , ja lankan British giat mi ayam , babi , lembu , kerbau , kambing , - kuda . Bilang tunjuk Jadual 2 . giat terna , giat ek negeri Melayu lembu kerb au , kambing bir , kambing , anjing , kuda babi . - ter lib , Melaka , Johor , Lantan England . kambing bir , kambing , lembu kerb au Siam . 69 Contoh sena rai Melayu 1933 tunjuk Jadual 3 . , giat ek 1933 dise nara Jadual 4 . 73 Jadual 2 : Populasi Haiwan Terna , , Melayu , 1939 1947 . Jenis Terna Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Melayu Melayu 1939 ( ekor ) 1947 ( ekor ) 3 - 4 , 000 , 000 1947 ( ekor ) 1 , 000 , 000 Ayam Babi Lembu Kerbau Kambing - Kuda . 599 , 400 257 , 700 217 , 000 300 , 00 31 , 500 . 299 , 600 236 , 100 189 , 100 152 , 560 21 , 800 1 , 200 85 , 600 3 , 100 500 1 , 300 . . . : nya tak  : angga : , States Jadual 3 : Senarai Haiwan Melayu , 1933 Haiwan ( ekor ) Kambing Anjing Babi Kuda / Lembu Kerbau Kambing - 137 Melaka Johor Lantan England 139 193 177 251 - 4 - - 6 - 8 7 - - - 2 - - - 2 159 - - - - : . . . , Reports , 1933 - - - - - - - - - 74 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Jadual 4 : Haiwan Melayu , 1933 ( ekor ) ( ekor ) 322 448 137 15 4 159 - * 9 , 660 17 , 920 2 , 055 225 2 , 385 - - 92 6 - 29 8 630 1 * 2 , 760 240 435 - - - 9 , 450 Kambing - Haiwan Lembu Kerbau Kambing Anjing Babi Kuda * : Straits Dollars  ) : . . . , Reports , 1933 . Mati lembu kerb au mesti ganggu gug Melayu . terna , ek tani padi mesti pak bila nya bak darah . Mati kesan Melayu tetap dir dapat ternak . sudu kemer giat ek lembu Melayu per tik kod 1917 kod jang ki darah . 1917 , sakit darah dila daerah Kulim , Kedah ang lembu sakit langsung . 70 ek lembu ja lankan 1917 4 , 761 ekor , 1916 6 , 015 ekor . Hal jukka pengu rang 1 , 254 ekor . , aktiv lembu 1917 6 , 257 ekor , 1916 6 , 150 ekor . makna aktiv ning 107 ek nya . Perhati sudu dapat duti ek 1917 , $ 27 , 454 , belanja annya $ 11 , 036 . $ 4 , 000 1916 . Maka , langsung kemer ek lembu 1917 .  , , $ 27 , 454 $ 11 , 036 ; $ 4 , 000 .  71 Rekod dil jol Jadual 5 . 75 Jadual 5 : Rekod Lembu Melayu , 1917 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . ( ekor ) ( ekor ) Duti  ) Belanja  ) 1916 1917 6 , 015 4 , 761 6 , 150 6 , 257 . 27 , 454 . 11 , 036 : . . . , , 1917 Jadual 5 tunjuk , impul baha lembu yum Melayu . lembu dil aktiv ek dapat duti . aktiv ek elan belanja $ 11 , 036 , bersih dipe penola dapat duti ek $ 16 , 418 1917 sungguh aktiv ek lembu 1 , 254 ek 1916 akibat jang ki darah . Justeru , peran British menge bak darah bak nga ki ian Melayu . , kemer dapat kod banci mel kerb au lembu 1927 1928 . kod ambil kira nya jang ki bak darah 1928 mel Lantan tanggal 28 Jun 1928 Selangor 30 Jun 1928 . Pandu kod banci kerb au buat 1928 1927 mel daerah Selangor , Langat , Klang , Selangor Selangor . 72 kod banci seluruh , kerb au dil lembu kesan jang ki darah 1928 Selangor . Rekod banci kerb au lembu per tik Jadual 6 Jadual 7 . Jadual 6 : Rekod Banci Kerbau Daerah Selangor , 1927 1928 1927 ( ekor ) 1928 ( ekor ) Selangor ( Daerah ) Klang Langat Langat Selangor 1163 13 19 359 - 726 11 12 339 3 76 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . 426 1617 : . SEL . . , , 1928 . Jadual 7 : Rekod Banci Lembu Daerah Selangor , 1927 1928 1927 ( ekor ) 1928 ( ekor ) 568 2122 2838 328 742 449 1158 1290 6805 5439 309 734 552 485 1505 9024 : . SEL . . , , 1928 . Jadual 6 Jadual 7 , nya kod banci akibat jang ki darah Selangor kerb au lembu . Hal memang nya memb ukti baha jang ki darah enderun jang ki kerb au lembu . seluruh , banci kerb au Selangor 1928 Jadual 6 , jukka 505 ek kerb au hampir paruh bilang kerb au 1927 . Turun 1928 hampir daerah Selangor kecuali daerah Selangor . , kod banci lembu Selangor 1928 annya jukka akibat jang ki darah . Namun begitu , bilang lembu tetap buah daerah daerah terje jas daerah Selangor . Daerah Klang 19 ekor , Langat 608 ek Selangor 573 ekor . Justeru , nya kod banci lembu kerb au memb ukti ian harus anggun daerah Selangor akibat jang ki darah 1928 . Mati memang nya mampu jej Melayu malah dapat Selangor . 77 Selangor Selangor ( Daerah ) Klang Langat Langat Selangor Selangor Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Simpul Sakit jang ki darah nial British Melayu 1917 lah 1954 memb ukti peran dil nial British membe ndung bak . nya British ja lankan gung keba jikan sosial Melayu utama ambil kira rawat langkah gah langsung memb ukti , British lah apa ruang keba jikan . kerb au lembu mesti pak Melayu , namun ian lah pak masya rakat khusus nya mengal ian utama gelar . binatang menang kap giat wajib masya rakat tempat , aktiv padi . Giat nya negeri Utara Pantai . Hal , giat beras giat tani utama nya pena padi basah ( ) . , lembu kerb au utama nya padi basah . Nota * Nur Nabi Syuhada Abadanuddin ( nabilahabada98 @gmai . com ) gradu Universiti Bangsa , . * * Azlizan Enh (azlizan@ukm.edu.my ) meru pak syarah Kaji Sejarah , Hal Ehwal ( SPHEA ) , Fakulti Sains Sosial Manusia , Universiti Bangsa , . 1 Rahman , Transisi Melayu : Mula Kapitalisme Melayu , dlm . Jurnal Kinabalu , Jil . 21 , 2015 , hlm . 102 - 103 . 2 Imports Exports , Sembilan , 31 Januari 1933 , . 155 / 1934 , hlm . 5 . 3 Arkib , , dia kse 17 April 2021 , http ofa arkib gov my / / / 852579 4 R D , Malaya : , NUS , , 2012 . 5 John . , , . 1800 - 1990 : , Macmillan Ltd , , 2000 . 6 Donald . , : Pahang Malay , Routledge , , 2019 . 7 Bisht Khadak ,  Septicaemia Buffaloes  , Universiti Putra , Ph . , 2006 . 8 dil kandang milik punya salir kum urus . segel tir punya kandang terna . 9 Shamimi Chelliah ,  Recombinant HS 392 DNA Septicaemia  , , Universiti Malaya , , 2018 , hlm . 6 . 10 . 11 K . . Pelzer , . Currin , Diseases , Virginia , 2009 , hlm . 1 - 4 . 12 Uqbah Iqbal , Nordin Hussin & Ali Seman , Sejarah Kembang Semenanjung Melayu Sifat Melayu Pra - Kolonial , dlm . IMAN : Malay Civilisation , . 3 ( 2 ) , 2015 , hlm . 96 . 78 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . 13 Mohammed Halib , Peran Tanam Padi Tani : Analisis Sejarah Kontemporari , dlm . , . 9 , 2004 , hlm . 190 . 14 Arkib , Septicaemia , dia kse 14 Mac 2021 , http ofa arkib gov my / / / 1704118 15 100 Doses 100 Doses , , Sembilan , 6 October 1934 , . NSF 419 / 34 / VSNS 38 / 33 ( 1 ) . 16 . , hlm . 5 . 17 Komunikasi Korporat , Tani , Liput Hari , dia kse 09 Januari 2021 , http ://www.mafi.gov.my/ documents / 20182 / 243049 / 15 - . pdf / 56a74180-7a4b-4 538 - bc7e - 4aba7702b9ec 18 Veterinar , Tani Tani , Protokol Veterinar , dia kse 09 Januari 2021 , http ://www.dvs.gov.my/dv / resources / % 20download % 20 images 560cae1735e77 pdf 19 Arkib , Septicaemia Haemorrhagica Kedah .  Sakit Kerbau Lembu Kedah . [ Versi Melayu - Jawi ] , dia kse 10 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 468592 20 Arkib , Septicaemia , dia kse 14 Mac 2021 , http ofa arkib gov my / / / 1704118 21 Arkib , Septicaemia Haemorrhagica Kedah . - Sakit Kerbau Lembu Kedah . [ Versi Melayu - Jawi ] , dia kse 10 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 468592 22 . 23 Arkib , Septicaemia Districts Siam . Reports : - , dia kse 10 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 598506 24 Arkib , Amphurate Krabruri , Renong , Siam Reports . Maklum Sebar Sakit Terna ( Septicaemia ) Lapor Siam 2021 , Konsul H B M http ofa arkib gov my / / / 565914 25 Arkib , Septicaemia Mukim Sanglang , Lis - Jangkit Sakit Kerbau Lembu Mukim Sanglang , Lis [ Versi Melayu - Jawi ] , dia kse 10 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 502939 26 Arkib , Septicaemia Mukim , Kubang Pasu - Jangkit Sakit Kerbau Lembu Mukim Kubang Pasu [ Versi Melayu - Jawi ] , dia kse 11 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 500251 27 Septicaemia Mukim Belimbing Padang , , 3 Januari 1931 , . SVS 78 / 49 / 2339 / 1349 ( 2 ) . 28 . 29 Arkib , Septicaemia Kedah , dia kse 12 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 692635 30 Arkib , Septicaemia Mukims Kepayang Bukit . Bangkit Sakit Kerbau Mukim Kepayang Bukit . [ Versi Melayu - Jawi ] , dia kse 12 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 510331 31 Arkib , - Septicaemia Pasir , 1948 , dia kse 12 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 721433 32 Shamimi Chelliah ,  Recombinant HS 392 DNA Septicaemia  , , Universiti Malaya , , 2018 , hlm . 18 . 33 . 34 Veterinar : Sejarah , Tani , dia kse 13 Mac 2021 , http://www.dvs.gov. index php pages / / 8 ? = 22 35 Sankar Arikrishnan , Sejarah Ubat Kedah , 1882 - 1909 , dlm . Sejarah : , . 29 ( 1 ) , 2020 , hlm . 58 - 59 . 36 , , 14 November 1921 , . SS ( CVS ) 1026 / 1921 ( 3 ) . 37 . , hlm . 1 . 38 . . , , 17 Ogos 1953 , . DVS . 187 / 53 / 9 ( 9 ) . 39 Arkib , Septicaemia , dia kse 14 Mac 2021 , http ofa arkib gov my / / / 1717139 . Bahasa Senggora . Inggeris . , dia kse Januari 10 79 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . 40 Baliau meru pak Institut Lidi Veterinar Melayu Ipoh 1949 1957 . rper Jajah bangun vaks Melayu Tenggara ter . 41 meru pak pakar peru veter . meru pak salah ahli yel dik sakit Tani ( Nations ) FAO 1953 . 42 . . , , 17 Ogos 1953 , . DVS . 187 / 53 / 9 , ( 9 ) . 43 . 44 Septicaemia . . . , , 17 Ogos 1953 , . DVS . 187 / 53 / 9 ( 10 - 14 ) . 45 . 46 kub meru pak ( tindak ) ded ahan , kimia radi ter sampe ambil . 47 Septicaemia . . . , , 17 Ogos 1953 , . DVS . 187 / 53 / 9 ( 10 - 14 ) . 48 maksud cukup indak sakit . Hal gantung mampu tubuh ( imunisasi ) tin ter vaks perlu . 49 Septicaemia Mukim , Kubang Pasu , , 7 Mei 1930 , . SVS 161 / 48 ( 8 . 50 . , hlm . 10 . 51 Septicaemia Mukim Tajar , Kota , , 24 Jun 1931 , . SVS 250 - 1350 ( 12 ) . 52 . 53 . , hlm . 19 . 54 Septicaemia Mukim Tajar , Kota , , 19 Mac 1932 , . SVS 16 / 50 ( 4 ) . 55 . 56 . , hlm . 12 . 57 . , hlm . 16 . 58 . , hlm . 18 . 59 Alor , Syburi , Alor , 15 Julai 1942 , . SC 489 / 51 ( 17 ) . 60 Septicaemia Mukim , Kubang Pasu , , 7 Mei 1930 , . SVS 161 / 48 ( 8 . 61 M . . . Alwis , , dlm . : Sponsored ACIAR , , , , 1992 , hlm . 17 . 62 . 63 M . . . Alwis , Septicaemia , Australian Centre Canberra , , 1999 , hlm . 27 . 64 Septicaemia Mukim , Kubang Pasu , , 25 Jun 1930 , . SVS 161 / 48 ( 4 ) . 65 Recommends Mukim , Mukim Sanglang , , 6 Ogos 1932 , SVS 793 / 1349 - 1 41 . 49 1 . 66 . 67 1933 , Imports Exports , Januari 1933 , . . . 155 / 1934 , hlm . 5 . 68 States . , Commodities , 8 , Parts 1 - 24 , hlm . 6 , https  books . google com my books id = Bp Ab AQAAMAAJ & pg = 20 6 & dq = + + malaya & hl = & X ved = 69 1933 , Imports Exports , . . . 155 / 1934, Januari 1933 , hlm . 5 . Imported ,  , 27 Mei 1926 , . Lantan 1140 / 1926 / . 1883 / 1925 , hlm . 2 . 70 1917 , 1335 , 22 Disember 1917 , . . . 577 / 1336 , hlm . 16 . 71 . 72 Recommends Mukim , Mukim Sanglang , , Selangor , 30 Jun 1938 , . SEL . . . 54 / 1928 , hlm . 10 . , dia kse Januari 2021 09 80 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Rujuk Rahman , 2015 , Transisi Melayu : Mula Kapitalisme Melayu , dlm . Jurnal Kinabalu , Jil . 21 : 98 - 125 . 1917 , 1335 , 22 Disember 1917 , . . . 577 / 1336 . 1933 , Imports Exports , Januari 1933 , . . . 155 / 1934 . Arkib , Septicaemia , dia kse 14 Mac 2021 , http ofa arkib gov my / / / 1717139 Arkib , - Septicaemia Pasir , 1948 , dia kse 12 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 721433 Arkib , Amphurate Krabruri , Renong , Siam Reports . Maklum Sebar Sakit Terna ( Septicaemia ) Lapor Siam Konsul H B M Senggora . . Bahasa Inggeris . , , http ofa arkib gov my / / / 565914 dia kse Januari 2021 10 Arkib , Septicaemia 2021 , dia kse Districts http ofa arkib gov my / / / 598506 Reports : - , Januari Siam . 10 Arkib , Septicaemia Kedah , dia kse 12 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 692635 Arkib , Septicaemia Mukim Sanglang , Lis - Jangkit Sakit Kerbau Lembu Mukim Sanglang , Lis [ Versi Melayu - Jawi ] , , http ofa arkib gov my / / / 502939 dia kse Januari 2021 10 Arkib , Septicaemia Mukim , Kubang Pasu - Jangkit Sakit Kerbau Lembu Mukim Kubang Pasu [ Versi Melayu - Jawi ] , , http ofa arkib gov my / / / 500251 dia kse Januari 2021 11 81 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Arkib , Septicaemia Mukims Kepayang Bukit . Bangkit Sakit Kerbau Mukim Kepayang Bukit . [ Versi Melayu - Jawi ] , 2021 , dia kse http ofa arkib gov my / / / 510331 Januari 12 Arkib , Septicaemia Mukim Tajar , Kota Bangkit Sakit Kerbau Lembu Mukim Tajar Kota . [ Versi Melayu - Jawi ] , http ofa arkib gov my / / / 502722 , dia kse Januari 2021 11 Arkib , Septicaemia , dia kse 14 Mac 2021 , http ofa arkib gov my / / / 1704118 Arkib , Septicaemia Haemorrhagica Kedah .  Sakit Kerbau Lembu Kedah . [ Versi Melayu - Jawi ] , dia kse 10 Januari 2021 , http ofa arkib gov my / / / 468592 Arkib , Proposed Dr . , dia kse 14 Mac 2021 , http ofa arkib gov my / / / 1705280 Bisht Khadak ,  Septicaemia Buffaloes  , Universiti Putra , Ph . , 2006 . Chelliah ,  Recombinant HS 392 DNA Septicaemia  , , : Universiti Malaya . 2018 . Alwis . . . , Septicaemia , Australian Centre Canberra , , 1999 . Alwis . . . , , dlm . : Sponsored ACIAR , , , , 1992 . Donald . , : Pahang Malay , Routledge , , 2019 . Veterinar , Tani Tani , Protokol Veterinar , , http ://www.dvs.gov.my/dv / resources / % 20 download % 20images / 560cae173 5e77 pdf dia kse Januari 2021 09 Veterinar : Sejarah , Tani , dia kse 13 Mac 2021 , http://www.dvs.gov. index php pages / / 8 ? = 22 82 John . , , . 1800 - 1990 : , Macmillan Ltd , , 2000 . Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Mohammed Halib , 2004 , Peran Tanam Padi Tani : Analisis Sejarah Kontemporari , dlm . , . 9 : 189 - 212 . . DVS . 187 / 53 / 9 , . . , , 17 Ogos 1953 . . Lantan 1140 / 1926 / . 1883 / 1925 Imported ,  , 27 Mei 1926 . . NSF 419 / 34 / VSNS 38 / 33 , Sembilan , 100 Doses 100 Doses , , 6 Oktober 1934 . . SC 489 / 51 Alor , Syburi , Alor , 15 Julai 1942 . . SEL . . . 54 / 1928 , Recommends Mukim , Mukim Sanglang , , Selangor , 30 Jun 1938 . . SEL . . . 54 / 1928 , Recommends Mukim , Mukim Sanglang , , Selangor , 6 Ogos 1930 . . SS ( CVS ) 1026 / 1921 , , 14 November 1921 . . SVS 16 / 50 , Septicaemia Mukim Tajar , Kota , , 19 Mac 1932 . . SVS 161 / 48 , Septicaemia Mukim , Kubang Pasu , , 7 Mei 1930 . . SVS 161 / 48 , Septicaemia Mukim , Kubang Pasu , , 7 Mei 1930 . . SVS 250 - 1350 , Septicaemia Mukim Tajar , Kota , , 24 Jun 1931 . . SVS 78 / 49 / 2339 / 1349 , Septicaemia Mukim Belimbing Padang , , 3 Januari 1931 . 83 Pelzer K D , Currin . , 2009 , Diseases , : Virginia Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . . R D , Malaya : , NUS , , 2012 . Sankar Arikrishnan , 2020 , Sejarah Ubat Kedah , 1882 - 1909 , dlm . Sejarah : , . 29 ( 1 ) : 56 - 73 . SVS 793 / 1349 - 1 41 . 49 , Recommends Mukim , Mukim Sanglang , , 6 Ogos 1932 . Komunikasi Korporat , Tani , Liput , min pdf 56a74180-7a4 b-453bc7e - Hari , http ://www.mafi.gov.my/ documents / 20182 / 243049 / 15 - 4aba7702b9ec dia kse Januari 2021 09 States . , Commodities , 8 , , Parts 1 - 24 , https://books.google.com.my/books?id= Bp Ab AQAAMAAJ & pg = 20 6 & dq = dia kse Januari 2021 hlm . 09 6 , Uqbah Iqbal , Nordin Hussin & Ali Seman , 2015 , Sejarah Kembang Semenanjung Melayu Sifat Melayu Pra - Kolonial , dlm . IMAN : Malay Civilisation , . 3 ( 2 ) : 95 - 119 . , 17 Ogos , 1953 , Septicaemia . . . , . DVS . 187 / 53 / 9 . 84